بکائین
اشاره
بکائین: شماری از صحابه تهیدست و مشتاق جهاد در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله
این واژه از «ب- ک- ی» به معنای گریستن با صدای بلند آمده است. «1» بکائین صحابه* تهیدستی بودند که در سال نهم هجرت، هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله عازم «تبوک» * بود نزد آن حضرت آمدند تا با دریافت زاد و توشه و مرکب، امکان حضور در آن غزوه را بیابند؛ اما رسول خدا از تجهیز آنان عاجز ماند. آنان که از توفیق شرکت در جهاد، محروم شده بودند، گریستند. «2» در پی آن آیه 92 توبه/ 9 در شأن ایشان نازل شد «3» : «ولا عَلَی الَّذینَ اذا ما اتَوکَ لِتَحمِلَهُم قُلتَ لا اجِدُ ما احمِلُکُم عَلَیهِ تَوَلَّوا واعیُنُهُم تَفیضُ مِنَ الدَّمعِ حَزَنًا الّا یَجِدوا ما یُنفِقون/ و ایرادی نیستبر کسانی که چون نزد تو آمدند تا آنان را بر مرکبی سوار کنی، گفتی: مرکبی ندارم که شما را بر آن بنشانم، بازگشتند در حالی که چشمانشان از اندوه اشکبار بود، زیرا چیزی نداشتند که در راه خدا انفاق کنند و با آن به میدان بروند» .
سیرهنویسان و مفسران در تعداد و نامهای بکائین اختلاف نظر دارند؛ برخی آنان را 6 تن «4» و برخی دیگر 9 نفر «5» دانستهاند؛ اما مشهور، شمار آنان را 7 تن دانستهاند «6» ؛ نیز در این باره که آنان از یک قبیله یا از قبایل گوناگون باشند نظرها یکسان نیست؛ برخی مفسران آنان را از قبیله مُزینه یا از فرزندان مُقرن بن عامر مزنی دانستهاند. «7» (1). مفردات، ص 141، «بکی» ؛ لغت نامه، ج 3، ص 4260، «بکاء»
(2). المغازی، ج 3، ص 993- 944؛ السیرة النبویه، ج 4، ص 518؛ الطبقات، ج 2، ص 125
(3). اسباب النزول، ص 212؛ جامعالبیان، مج 6، ج 10، ص 269؛ مجمعالبیان، ج 5، ص 91
(4). اسدالغابه، ج 3، ص 349؛ زاد المسیر، ج 3، ص 485؛ البحر المحیط، ج 5، ص 483
(5). البحر المحیط، ج 5، ص 483
(6). المغازی، ج 3، ص 993، 1024؛ السیرة النبویه، ج 4، ص 518؛ مجمع البیان، ج 5، ص 91
(7). اسباب النزول، 212؛ جامعالبیان، مج 6، ج 10، ص 269؛ تفسیر قرطبی، ج 8، ص 145
(ظ بنی مقرن) در مقابل، گزارشهایی حکایت از آن دارد که ایشان از تیرههای گوناگون بودند. «1»
به موجب نقلی آنان عبارت است از: سالم بن عمیر از بنیعمرو بن عوف و از بدریّان، حرمی بن عمرو از بنیواقف، عبدالرحمن بن کعب از بنی مازن بن نجار، سلمان بن صخر از بنیالمعلی، عبد الرحمن بن یزید از بنیحارثه، عمرو بن غنم از بنیسلمه و عبدالله بن عمرو از مُزینه. «2»
در اخبار دیگر نامهای آنان چنین آمده است: معقل* بن یسار، سالم بن عمیر، عبدالله بن مغفّل، عبدالله بن کعب، عرباض بن ساریه، علیة* بن زید از بنیجاریه و عمرو* بن حمام بن جموح. «3» جز نامهای یاد شده، از کسانی دیگر نیز نام برده شده است. «4»
گویند: هنگامی که آنان از رفتن خود مأیوس شده، گریستند، یامین یا ابن یامین نضیری دو تن را تجهیز کرده و با پیامبر صلی الله علیه و آله همراه شدند. «5» عباس بن عبدالمطلب و عثمان بن عفان نیز هریک دو تن را مهمان خود کردند. «6» در گزارش واقدی آمده است که عثمان سه تن را همراه خود برد. «7»
منابع
اسباب النزول؛ اسد الغابة فی معرفة الصحابه؛ البحر المحیط فیالتفسیر؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر القمی؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جمهرة انساب العرب؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ سیر اعلام النبلاء؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ الطبقات الکبری؛ لغت نامه؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المغازی؛ مفردات الفاظ القرآن. (1). جامعالبیان، مج 6، ج 10، ص 270؛ التبیان، ج 5، ص 280؛ المغازی، ج 3، ص 1024
(2). جامعالبیان، مج 6، ج 10، ص 270؛ الدرالمنثور، ج 4، ص 263؛ المغازی، ج 1، ص 160؛ ج 3، ص 994
(3). المغازی، ج 2، ص 994؛ السیرة النبویه، ج 4، ص 518؛ الطبقات، ج 2، ص 125
(4). زاد المسیر، ج 3، ص 485- 486؛ اسد الغابه، ج 3، ص 10
(5). المغازی، ج 3، ص 994؛ السیرة النبویه، ج 4، ص 518؛ سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 234
(6). التبیان، ج 5، ص 280؛ مجمع البیان، ج 5، ص 91
(7). المغازی، ج 3، ص 994